 |
| temel inşaatı ders notları |
Temel tasarımı:
Zemin gerilmeleri kontrolü
Temel kesit hesapları
Oturma hesapları
Betonarme Temeller
1. Geoteknik bilgiler
Zeminin emniyetli taşıma gücü
Zemin yatak katsayısı
2. Temel türleri
3. Duvar altı temeller
4. Tekil temeller
5. Sürekli temeller
6. Bağ kirişleri
7. Radye temeller
8. Kazıklı temeller
9. Örnekler
Temeller; yapı yüklerini zemine
-taşıma gücü aşılmadan ve
-kabul edilebilir oturmalarla
aktaran yapı elemanlarıdır.
En uygun temel ortamı: kaya
Ana kayanın bulunamadığı durumlarda
“sağlam zemin” e ulaşılması amacıyla
temel çukuru olabildiğince
derin kazılmakta
Temel Taşıma Gücü
Bir temelin son taşıma gücü (qd) zemine gözle görülür biçimde batmadan taşıyabileceği en yüksek gerilmeyi gösterir (kPa).
Bir yüzeysel veya derin temelin almakta olduğu ya da alacağı yükler altında tatminkar hizmet verebilmesi için hiçbir durumda son taşıma gücünün aşılmaması gerekmektedir.
Zemin Emniyet Gerilmesi Kavramı
“Zemin emniyet gerilmesi” sanki her zeminin kendine özgü bir taşıma gücü değeri olduğu izlenimini vermektedir. Zeminde yumuşak killer dışındaki ortamlarda “zemin emniyet gerilmesi” kavramı yanıltıcıdır.
Daha basit deyişle, bir zeminin değil bir “temelin taşıma gücü” olduğu birçok kişi tarafından bilinmemekte veya görmezden gelinmektedir.
YÜZEYSEL TEMELLERİN TAŞIMA GÜCÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Zeminin Türü (Kil, Kum) c, f
Gömme Derinliği Df
Yükün Eğimi ve Eksantrikliği e
Temel Genişliği B
Temelin Şekli daire, kare,…
Yer Altı Su Seviyesi
Tabanın Pürüzlülüğü
Zeminin Sıkılığı Dr
Y.A.S.S. varsa, temelin yapımından ve yüklenmesinden sonra geçen süre
TEMEL ÇÖZÜMLERİ İÇİN SEÇENEKLER
(a) Tekil/birleşik/sürekli: Zemin yeterli, bina çok ağır değil ve yeraltı su seviyesi etkin değil
(b) Yayılı-bodrumlu: Zemin çok iyi değil, bina yüksek, izin verilen oturma kısıtlı
(c) Zemin iyileştirmeli: Zemin zayıf, bina hareketlere çok duyarlı değil
(d) Kazıklı tekil temelli: Zemin aşırı zayıf, Y.A.S.S. yüksek ve/veya yapı ağır, anakaya makul derinlikte
(e) Kazıklı-bodrumlu-yayılı temelli: Bina yüksek/ağır, çok derin yumuşak kil
Bir binanın işlevini göremez hale gelmeden dayanabileceği
- Toplam oturma (D)
- Farklı oturmalar (d)
- Kaykılma (d/L)
- Yerel ve genel eğilmeler,
- Açısal dönmeler
- Duvarlarda sarkma-kamburlaşma
uzun süredir arazi gözlemleri ve teorik incelemelerle belirlenmiş ve aşağıda değinilen kriterler geliştirilmiştir.
Toplam oturma D, bina temellerinin herhangi bir noktasında ölçülen en büyük düşey hareket, yani kısa ve uzun vadeli son oturma değeridir.
Farklı oturma d, binanın herhangi iki noktası arasında beliren, toplam oturmaların farkıdır. Buradan toplam ve farklı oturmalar arasındaki bağıntı görülebilir.
Kaykılma d/L iki komşu nokta (kolon ekseni) arasında oluşan farklı oturmanın aradaki açıklığa oranlanması ile bulunur.
Oturma oranı özellikle yığma sistemlerde sarkma ve kamburlaşma miktarının açıklığa bölünmesi ile hesaplanır.
Eğilme (tilt) yerel (w) ve genel (b) olarak tanımlanmaktadır.
Dönme (q) kolonların temel ekseni ile yaptığı hareket olarak tarif edilebilir.
TEMELLERİN OTURMASI
Binalar zemin hareketlerine aşırı duyarlı olduklarından temellerinin oturması konusu taşıma gücüne oranla daha kapsamlı bir problem olarak algılanmalıdır.
Oturma hesaplamalarının güvenirliği birinci derecede zemin özelliklerinin laboratuvar veya yerinde deneylerle doğru biçimde ölçülmesine bağlıdır. Oysa Bowles laboratuvar deneylerinde %50’ye varan numune örselenme etkileri, arazi deneylerinde ise en iyi koşullarda zemin özelliklerinin çoğunlukla “yatay yönde” ölçülmesi nedeniyle bu alanda başarının kısıtlı kaldığından yakınmıştır.
Bina temellerinde boyutlar sonlu olduğundan oturma analizlerinin geleneksel iki boyut yerine üç boyutlu yapılması gerektiği, bu durumda sonuçların gerçeğe daha yakın çıkacağını savunanlar varsa da, Türkiye gibi aşırı konsolide killerin yaygın olduğu yerlerde iki boyutlu oturma analizinin özellikle zeminin Poisson oranının 0.35’ten az olduğu durumlarda tatminkar sonuçlar verdiği bulunmaktadır. Öte yandan, n’nün veya kil kalınlığının artması hesaplamalarda üç boyutlu analizi avantajlı duruma geçirmekte ve iki boyutta hesaplanan oturmalar gerçek değerlerin altında çıkmaktadır. Durumun NL killerde de çok farklı olmadığını söyleyebiliriz.
KAZIKLARIN İŞLEVİ
Kazıklar bina inşaatında zeminin yüzeysel temeller için elverişli olmadığı, yüklerin aşırı yüksekliği ve iyileştirmenin yeterli olamayacağı durumlarda ikinci seçenek olarak kullanılırlar.
Yüzeysel temellerin alanının toplam bina kalıbı yüzölçümünün en az yarısından daha fazla olduğu durumda artık ekonomik olmadıkları ve derin temel çözümünün bu aşamada gündeme getirilebileceği de söylenebilir.
Kazıkların betonarme tipler önde olmak üzere üst yapıya güçlü bir şekilde bağlanabilmeleri, böylece taşıyıcı sistemin ayrılmaz bir parçası olarak işlev görmeleri ilginç ve olumlu yanlarıdır. Ancak kazığın belki de en önemli özelliği, boyu ne olursa olsun sağlam tabakaya oturma gibi bir koşula bağlı olmaması, yani ortamda “yüzebilmeleri” nedeniyle geniş bir uygulama alanı bulmaları olarak gösterilebilir.
KAZIKLARIN SINIFLANDIRMASI
(1) Yük taşıma işlevine göre
a) uç direnci
b) çevre sürtünme/yapışması
c) her ikisi de
(2) Zemin/kaya ortamına yerleştirilme biçimine göre
a) zemini yana ittirerek (displacement)
b) zeminde ötelenme oluşturmadan
c) sürekli burgu (CFA)
(3) Yapım yöntemi
a) düz/burgulu delme
b) sürekli burgulu delme
c) çakma
d) vidalama (screwpile)
e) enjeksiyonlu
(4) İmal edildiği malzeme
a) ahşap
b) beton
c) betonarme (normal; ön germeli)
d) çelik
e) kompozit
(5) İmalat
a) Önceden hazırlanmış (precast)
b) yerinde dökme (delme, fore)
c) karışık
(6) Kesit biçimi
a) kare
b) H
c) I
d) altıgen
e) sekizgen
f) daire
g) halka (boru)
(7) Yapım sırasında şaftta sağlanan destek
a) yok (OC kil, kaya, ayrışmış kaya)
b) geçici kaplama borusu
c) kalıcı kaplama borusu
d) sondaj çamuru
e) çimento enjeksiyonu
(8) Uç-baş biçimi
a) düz
b) genişletilmiş (ampul / düğme)
(9) Betonun sağlanması
a) basma
b) dökme (tremie)
c) dövme
Yazar: İkü İnşaat Blog
0 yorum :
Yorum Gönder